5.2ERA-NET

Via de financiering van ERA-netten wenst de Europese Commissie (EC) de samenwerking en coördinatie tussen de verschillende onderzoek- en innovatieprogramma’s van de EU-lidstaten en de geassocieerde landen te bevorderen en zo bij te dragen tot de realisatie van de Europese onderzoeksruimte (European Research Area, ERA).

De deelnemers aan de ERA-Net-projecten zijn overheidsorganisaties die verantwoordelijk zijn voor de financiering en/of het beheer van onderzoeksprogramma’s op nationaal of regionaal niveau (ministeries, agentschappen, ...). Afhankelijk van de ‘generatie’ van ERA-Net ondersteunt de EC de coördinatie of geeft ze rechtstreekse steun aan de projectactiviteiten zelf. In 2014 werd de basis gelegd voor een nieuwe vorm van ERA-Net, meer bepaald de ERA-Net cofund-netwerken, met een combinatie van steun aan coördinatie en top up van subsidie aan projecten. In 2018 betrof de deelname aan oproepen grotendeels zo’n COFUND netwerken.

Naar integratie en centralisatie van samenwerking situeren de ERA-Net-projecten zich tussen het intergouvernementele Eureka en de sterk gecentraliseerde Joint Technology Initiatives (JTI’s). Er is geen formeel lidmaatschap van de lidstaten, verschillende agentschappen per lidstaat kunnen rechtstreeks deelnemen, het consortium is ook verschillend voor elk ERA-Net, afhankelijk van de wens van individuele agentschappen om al dan niet in te stappen. De diversiteit is heel hoog, met de aanwezigheid van fundamenteel, strategisch, collectief en industrieel onderzoek en industriële ontwikkeling in diverse netwerken, maar ook van beleidsondersteunend onderzoek en zelfs van studieopdrachten.

Vlaanderen neemt, hoofdzakelijk via FWO, het Agentschap Innoveren en Ondernemen en EWI actief deel aan meerdere ERA-netten (zie tabel, enkel beschikbaar in elektronische versie). Eind 2018 nam Vlaanderen deel aan 35 ERA-netten.

In 2018 namen het Agentschap Innoveren en Ondernemen en het FWO deel aan diverse oproepen binnen lopende ERA-Netten die nog werden opgezet in de context van KP7, evenals binnen ERA-Net COFUND netwerken. Projecten worden door het Agentschap Innoveren en Ondernemen gesteund via de inzet van O&O-bedrijfssteun (onderzoeksprojecten en/of ontwikkelingsprojecten), TETRA, landbouw- en collectief onderzoek. Het FWO schuift op zijn beurt twee financieringskanalen in de Europese werking in, zijnde de onderzoeksprojecten die zich richten op fundamenteel onderzoek, en de SBO-projecten, die strategisch onderzoek vooropstellen met een sterk valorisatiepotentieel.

Voor een aantal ERA-NET netwerken zoals bv. CORNET en Ira-SME hebben de lidstaten beslist om na de stopzetting van de financiering van de netwerking door de Europese Commissie het netwerk in eigen beheer verder te zetten. Het netwerk BEL-SME beoogt samenwerking tussen de regio’s binnen België en werd van bij de start opgezet in eigen beheer zonder betrokkenheid van de Commissie, maar werd ontworpen volgens de logica van ERA-NET en wordt daarom opgenomen in de lijst. Wanneer CORNET, Ira-SME en BEL-SME in rekening genomen worden, bedroeg de totale steuntoekenning in 2018 voor de vermelde programma’s 6,9 miljoen euro voor 16 projecten. Het overzicht van de verdeling over de programma’s is als volgt:

Deelname in ERA-NET (stand van zaken 2018)

Zoals hoger geschetst kan intraBelgische samenwerking leiden tot een sterkere vertegenwoordiging in internationale initiatieven. In het bijzonder initiatieven die onder de noemer van "joint programming" vallen zijn belangrijk in dit opzicht. Vandaar dat een Belgisch overzicht nuttig is om ook binnen Vlaanderen te bepalen waar Vlaanderen al dan niet op inzet (en op welke manier). Zo kan onderstaande tabel een eerste, ruwe indicatie bieden van het relatieve "gewicht" van JPI's in de mate dat de verscheidene Belgische financieringsagentschappen deze of gene JPI al dan niet ondersteunen (rechtstreeks of via gerelateerde ERA-netten (PLUS/COFUND). 

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de ERA-netten waarbinnen FWO en VLAIO participeren.